Drogowskaz filmowo-historyczny / A cinamatic-historical roadsign

„Wojna Harta” (2002, reż. Gregory Hoblit) to dramat wojenny, ale również w ogromnym stopniu dramat sądowy. To jeden z filmów tworzących obraz sytuacji Afro-Amerykanów w siłach zbrojnych USA w czasie II wojny światowej – w armii kraju broniącego w Europie i na Pacyfiku demokracji, a praktykującego segregację, której nie powstydziliby się naziści – segregacji i w społeczeństwie, i w szeregach swych wojsk.

„Hart’s War” (2002, directed by Gregory Hoblit) is a war drama, but also to a large extent – a courtroom drama. It is one of the movies that build the image of African-Americans’ situation in the US military during World War II – the military forces that were defending democracy in Europe and the Pacific, but executing segregation that the Nazis would surely be fond of – segregation both in the society and in the army ranks.

Segregacja przedstawiona w filmach jest jednak zbyt obszernym tematem, wartym umówienia osobno, dlatego w tym poście chciałbym się skupić na jednej z początkowych scen w „Wojnie Harta”. To jedna z tych, które przypominają o widzianych wcześniej obrazach, słynnych i charakterystycznych zdjęciach, jak chociażby zdjęcia Roberta Capy z lądowania w Normandii, które przelatują nam przed oczami, gdy oglądamy „Szeregowca Ryana” (1998, reż. Steven Spielberg).

However, segregation in the movies is a broad subject, definitely worth a separate post to discuss it, that is why here I would like to focus on one of the opening scenes of „Hart’s War”. It’s one of those that remind one of the pictures once seen, famous and characteristic, just like the photographs taken by Robert Capa during the Normandy beach landing that we recall while watching „Saving Private Ryan” (1998, directed by Steven Spielberg).

Tak było i ze mną kilka lat temu, gdy obejrzałem „Wojnę Harta” i dziś właśnie, w 70. rocznicę kontrofensywy w Ardenach, przypomniałem sobie o pewnej scenie. Jest grudzień 1944, miejsce akcji - Belgia przy granicy z Niemcami. Porucznik Thomas Hart (Colin Farrell), razem ze swoim przełożonym (Rocky Marshall), zostają zatrzymani na posterunku żandarmerii. Kapitan Swann, słysząc dziwne wskazówki odnośnie drogi i czujnie obserwując żandarmów zauważa ślady przestawiania drogowskazu do Malmedy i St. Vith. Sięga po "czterdziestkę piątkę" (pistolet Colt M1911A1 kal. .45 ACP) schowaną w kaburze i… sami zobaczcie.

That was also my case a couple of years ago when I saw „Hart’s War” and today, on the 70th anniversary of the counter-offensive known as Battle of the Bulge, I recalled a certain scene. It is December 1944, the action takes place in Belgium, near the border with Germany. Lt. Thomas Hart (Colin Farrell), together with his superior officer (Rocky Marshall) stop at the military police post. Capt. Swann, hearing strange instructions concerning the road and watching the MPs carefull, notices that the roadsign to Malmedy and St. Vith has been twisted. He reaches for his "forty-five" (a .45 ACP Colt M1911A1) holstered by his side and... see yourselves.

Rzekomi żandarmi to nikt inny jak przebrani za Amerykanów m.in. niemieccy spadochroniarze SS Otto Skorzenego. W ramach kontrofensywy w Ardenach, która rozpoczęła się 16 grudnia 1944, działali oni na tyłach Amerykanów, powodując dezinformację i chaos (byłą to tzw. operacja „Gryf” - niem. "Unternehmen Greif"). Aby ich zdemaskować (sabotażyści doskonale znali angielski, a niektórzy mówili nawet bez akcentu), Amerykanie przepytywali podejrzanych żołnierzy o fakty, które znać mógł tylko prawdziwy chłopak zza Oceanu, jak np. statystyki ligii baseballowej czy imiona siostrzeńców Kaczora Donalda. W przypadku schwytania w amerykańskim mundurze, Niemcom groziła rozstrzelanie, więc ludzie Skorzenego nosili pod spodem swój własny mundur.

The supposed MPs were no one but, among others, the SS paratroopers of Otto Skorzeny, dressed up like Americans. According to the plan of the counteroffensive in the Ardennes that started on 16th December, 1944, they operated behind the American lines, causing disinformation and chaos (it was the so called operation „Griffin” - "Unternehmen Greif"). To unmask them (the saboteurs spoke perfect English and some of them had almost no foreign accent), the Americans interrogated suspicious-looking soldiers, asking about details that only a true Yank would be familiar with, such as the statistics of the baseball league or names of the Donald Duck’s nephews. When captured in US uniforms, Germans had to face firing squad, so Skorzeny's men wore their own uniforms underneath.

Ale dosyć o spadochroniarzach! Scena z żandarmami przypomniała mi o słynnych zdjęciach zrobionych podczas ofensywy, ukazujących żołnierzy „Kampfgruppe Peiper” (Grupy Bojowej SS-Obersturmbannführera Joachima Peipera, a dokładniej 1 Dywizji Pancernej SS Leibstandarte Adolf Hitler) koło widocznych w filmie drogowskazów do St. Vith i Malmedy, niewykluczone, że już wcześniej przekręconych w celu wprowadzania w błąd Amerykanów, zwłaszcza tych nieznających terenu. Żołnierze siedzą nad mapami w charakterystycznym pojeździe amfibijnym - Schwimmwagenie (VW typ 166), jeszcze pełni nadziei na powodzenie kontrofensywy i wygraną w bitwie o Ardeny. Oczywiście nie są przebrani za Amerykanów (udawanie ich należało do spadochroniarzy Skorzenego), noszą regularne mundury, standardowe dla formacji.

Enough about the paratroopers! The scene with the MPs reminded of one of the famous photographs taken during the offensive, showing soldiers of the Kampfgruppe Peiper (a battle group of SS-Obersturmbannführer Joachim Peiper and to be more specific - the 1st SS-Panzer Division Leibstandarte Adolf Hitler) near the roadsigns to St. Vith and Malmedy, visisble in the movie, possibly already twisted in order to mislead the Americans, especially those who didn't know the terrain. The troops debate over the maps in a characteristic amphibious vehicle - the Schwimmwagen (VW Type 166), still full of hope of the a successful offensive and victory in the battle of the Bulge. Of course, they are not dressed up as Americans (that was the role of Skorzeny's paratroopers), they wear regular uniforms, standard for their formation.

Istnieje też zdjęcie, wykonane prawdopodobnie w tym samym miejscu, ukazujące innego oficera SS oraz uszkodzone drogowskazy do St. Vith i Malmedy. Druga miejscowość zasłynęła jako miejsce rzezi wziętych do niewoli Amerykanów i belgijskich cywilów, co jest również zaznaczone w "Wojnie Harta" w uproszczony sposób - w wyniku nieudanej ucieczki jeepem, Hart wpada do okopu pełnego zamarzniętych ciał żołnierzy.

There is also another picture, taken probably in the same place, showing a different SS officer and damaged roadsigns to St. Vith and Malmedy. The latter became infamous as a place of the massacre of American POWs and Belgian civilians. This is also mentioned in "Hart's War" in a simplified way - right after his failed escape in a jeep, Hart falls into a trench full of G.I.'s frozen corpses. 

Kilkadziesiąt sekund. Tyle trwa opisana scena. Ujęcie przekręconego drogowskazu to dosłownie chwila.  Niby nic wielkiego, ale na tym polega magia kina, które podsuwa nam obrazy, by ruszyć w naszych głowach strumień świadomości – strumień skojarzeń i wspomnień - kina, które staje się takim właśnie drogowskazem - do łączenia historii, odkrywania ich na nowo. A sam film nabiera wówczas jeszcze większej wartości edukacyjnej. 

A couple of dozens of seconds. That's how long the scene takes. The shot of the twisted roadsigns takes a moment. Nothing special at first, but that’s the magic of the cinema that provides us with pictures to initiate a stream of consciousness in our heads –a stream of assocations and memories - the cinema that becomes a kind of a roadsign - to make us connect the stories and discover them again. And the movie itself becomes even more valuable in terms of education it provides. 

Skrzyżowanie z drogowskazami - gdzieś w Ardenach, gdzieś na filmowej taśmie "Wojny Harta". Oto moje filmowo-historyczne wspomnienie, z 16 grudnia A.D. 2014.

A crossroad with roadsigns - somewhere in the Ardennes, somewhere on the tape of "Hart's War". This is my cinematic-historical memory, dated 16 December, A.D. 2014.