Sprawiedliwość w metrze - filmowy hołd czy jednak remake? / Justice in the subway - a movie tribute or a remake?

Metro to bardzo filmowe miejsce, które może stać się tłem dla wielu scen – od romantycznych pożegnań po strzelaniny. Lista filmów, w których stacja czy wagony stały się jedną z charakterystycznych scenografii i zapadły w pamięć jest tak długa jak same tory. Przykładem jest "Metro strachu" Mortona Freedgooda z 1974 roku z Bernardem Shawem, który doczekał się dwóch remake'ów.

Subway is a very cinematic place that might become a background for many scenes – from romantic goodbye’s to shootouts. A list of movies where the stations or carts constituted one of the characteristic scenographies and became memorable, is as long as the tracks. An example here might be Morton Freedgood's "The Taking of Pelham One Two Three", made in 1974, and starring Bernard Shaw, which was remade twice.

Jednak tak jak istnieją pamiętne sceny w metrze, tak istnieją filmy, które przechodzą do klasyki gatunku i którym kolejni twórcy oddają hołd wykorzystując ten sam motyw czy miejsce akcji i opowiadając podobną historię. Przykładem może być zemsta w obliczu bezsilności prawa i wymierzanie sprawiedliwości na własną rękę. Możliwości realizacji tego tematu jest bardzo dużo. Oto jeden z mechanizmów: głównego bohatera spotyka tragedia – jego bliscy są zostają skrzywdzeni przez bezwzględnych bandziorów, których policji nie udaje się schwytać, a jeśli nawet, to nie zostają oni ukarani przez sąd w należny sposób. Bezsilny i bez nadziei na sprawiedliwość, główny bohater postanawia wymierzyć ją samemu, wypowiadając wojnę całemu światkowi przestępczemu.

However, just like there memorable scenes in the subway, there are motion pictures that became classic of the genre and which other directors pay homege to, using the same motif or place of the action and telling a similar story. An example here is the vengance taken when law is helpless and administration of justice on one's own. It can be done in many ways. One of the mechanisms: the main protagonist faces a traged - his loved ones are hurt by brutal punks that the police cannot get and even if they are trialed by the court, the sentence is not right. Helpless and without any hope for justice, the protagonist decides to administer it on his own and declares war on the crime world.

Doskonałym przykładem jest film z 1974 roku w reżyserii Michaela Winnera  – „Życzenie śmierci”  na podstawie powieści Briana Garfielda, z Charlesem Bronsonem, który wciela się w postać architekta Paula Kersey’a. Jego rodzina została napadnięta przez gang – żona pobita ze skutkiem śmiertelnym, a córka zgwałcona. Policja oczywiście rozkłada bezradnie ręce.

A perfect example is a 1974 movie directed by Michael Winner – „Death Sentence”, based on the novel by Brian Garfield, starring Charles Bronson as an architekt, Paul Kersey. His family was assaulted by a gang – wife beaten to death, daughter – raped. The police, of course, is helpless.

Film doczekał się kolejnych czterech części oraz swego rodzaju remake’a sequelu w postaci równie dobrego, co brutalnego „Wyroku śmierci” (2007, reż. James Wan) z Kevinem Baconem. Jednak nie o remake’u chciałbym tu mówić, lecz o filmie, którego jedna ze scen jest hołdem złożonym reżyserowi „Życzenia śmierci” i samemu Bronsonowi. Mowa tu o „Odważnej” (2007, reż. Neil Jordan), gdzie centralną postacią jest radiowa reporterka – Erica Bain, grana przez Jodie Foster. Dziewczyna i jej narzeczony podczas wieczornego spaceru w parku padają ofiarami gangu – brutalnie pobicie kończy się śmiercią mężczyzny i długą rekonwalescencją oraz traumą dziewczyny. Policja oczywiście jest bezsilna. 

The movie was followed by four further parts and a kind of a remake of its sequel – a movie equally good and brutal – „Death Sentence” (2007, directed by James Wan), starring Kevin Bacon. However, it not the remake I'd like to talk about here, but a movie, where one of the scenes is a tribute paid to the director of "Death Wish" and Bronson himself. What I mean here is "The Brave One" (2007, directed by Neil Jordan), where the main protagonist is a radio reporter - Erica Bain. The girl and her fiance are mugged during their evening walk in the park - a brutal attack ends with the boyfriend's death and a long rehab and trauma of the girl. Of course, the police is helpless. 

Co dzieję się dalej? Oboje, zarówno Paul, jak i Erica, postanawiają wymierzyć sprawiedliwość na własną rękę - tak w dużym skrócie, by nie spoilować wam filmów, jeśli ich jeszcze nie widzieliście. A czemu wspomniałem na początku o metrze. Bo właśnie w "Życzeniu śmierci" rozgrywa się scena, która wg mnie zainspirowała twórców „Odważnej”. Ci zaś postanowili tę inspirację wyraźnie zaznaczyć, kręcąc scenę w niemal identyczny sposób.

What happens next? Both Paul and Erica decide to administer justince on their won - that's the plot in a nutshell, I don't want to get any spoilers in case you haven't seen the movies. And why did I mention the subway at the beginning? Because we have a scene in "Death Wish" that in my opinion inspired the creators of "The Brave One". And they distinctly underlined this inspiration by shooting their scene in almost the same way.

Mamy dwóch bandziorów, którzy rozrabiają w wagonie i wypłaszają pasażerów, przez co Paul Kersey, jak i Erica Bain zostają sam na sam z parą przestępców. W obydwu przypadkach, jeden z oprychów wyciąga nóż.

We have two muggers who . In both cases, they brawl in the cart and scare the passangers so that Paul Kersey as well as Erica Bain are left alone with the pair of punks. And in both cases, one of the muggers draws a knife.

Efekt? I Paul, i Erica wyciągają broń i strzelają – ku zupełnemu zaskoczeniu złodziei. Oddają tę samą liczbę strzałów (cztery), mają jedynie różną broń. W przypadku Paula to rewolwer Colt Police Positive kaliber .32, który mężczyzna otrzymuje w prezencie. Erica pistolet Kahr K9 kaliber 9x19mm kupuje od handlarza, po tym jak nie udaje jej się nabyć broni legalnie w sklepie.

The result? Paul and Erica draw their handguns in return and shoot – at a totally suprised muggers. They fire the same number of shots (four), they only have different weapons. In case of Paul, it is a .32 Colt Police Positive revolver that he receives as a gift. Erica buys her firearm – a 9x19mm Kahr K9 pistol, from a gun dealer, having been rejected the possibility of its legal purchase.

Jest to jedna scena. Ale porównując dwa filmy z bliska można nawet odnieść wrażenie, że tak jak „Wyrok śmierci” jest remakiem „Życzenia śmierci 2”, tak „Odważna” może być pierwszej części. Być może to coś więcej niż hołd. Mechanizm jest ten sam. Tyle że tu bohaterem jest kobieta i kilka drobnych elementów w fabule. W końcu tzw. słaba płeć wcale nie jest taka słaba i może wymierzać sprawiedliwość tak samo jak mężczyźni – także w mroku metra.

It is just one scene. But when comparing these two movies, you might get the impression that while „Death Sentece” is a remake of „Death Wish 2”, „The Brave One” might actually be a remake of the first part. Maybe it is something more than a tribute. The mechanism is just the same. The only difference is that the main protagonist is a woman and there are some minor changes in the plot. Beacause the so called weaker sex is not so weak and might administer justice just like men do – also in the darkness of the subway. 

Drogowskaz filmowo-historyczny / A cinamatic-historical roadsign

„Wojna Harta” (2002, reż. Gregory Hoblit) to dramat wojenny, ale również w ogromnym stopniu dramat sądowy. To jeden z filmów tworzących obraz sytuacji Afro-Amerykanów w siłach zbrojnych USA w czasie II wojny światowej – w armii kraju broniącego w Europie i na Pacyfiku demokracji, a praktykującego segregację, której nie powstydziliby się naziści – segregacji i w społeczeństwie, i w szeregach swych wojsk.

„Hart’s War” (2002, directed by Gregory Hoblit) is a war drama, but also to a large extent – a courtroom drama. It is one of the movies that build the image of African-Americans’ situation in the US military during World War II – the military forces that were defending democracy in Europe and the Pacific, but executing segregation that the Nazis would surely be fond of – segregation both in the society and in the army ranks.

Segregacja przedstawiona w filmach jest jednak zbyt obszernym tematem, wartym umówienia osobno, dlatego w tym poście chciałbym się skupić na jednej z początkowych scen w „Wojnie Harta”. To jedna z tych, które przypominają o widzianych wcześniej obrazach, słynnych i charakterystycznych zdjęciach, jak chociażby zdjęcia Roberta Capy z lądowania w Normandii, które przelatują nam przed oczami, gdy oglądamy „Szeregowca Ryana” (1998, reż. Steven Spielberg).

However, segregation in the movies is a broad subject, definitely worth a separate post to discuss it, that is why here I would like to focus on one of the opening scenes of „Hart’s War”. It’s one of those that remind one of the pictures once seen, famous and characteristic, just like the photographs taken by Robert Capa during the Normandy beach landing that we recall while watching „Saving Private Ryan” (1998, directed by Steven Spielberg).

Tak było i ze mną kilka lat temu, gdy obejrzałem „Wojnę Harta” i dziś właśnie, w 70. rocznicę kontrofensywy w Ardenach, przypomniałem sobie o pewnej scenie. Jest grudzień 1944, miejsce akcji - Belgia przy granicy z Niemcami. Porucznik Thomas Hart (Colin Farrell), razem ze swoim przełożonym (Rocky Marshall), zostają zatrzymani na posterunku żandarmerii. Kapitan Swann, słysząc dziwne wskazówki odnośnie drogi i czujnie obserwując żandarmów zauważa ślady przestawiania drogowskazu do Malmedy i St. Vith. Sięga po "czterdziestkę piątkę" (pistolet Colt M1911A1 kal. .45 ACP) schowaną w kaburze i… sami zobaczcie.

That was also my case a couple of years ago when I saw „Hart’s War” and today, on the 70th anniversary of the counter-offensive known as Battle of the Bulge, I recalled a certain scene. It is December 1944, the action takes place in Belgium, near the border with Germany. Lt. Thomas Hart (Colin Farrell), together with his superior officer (Rocky Marshall) stop at the military police post. Capt. Swann, hearing strange instructions concerning the road and watching the MPs carefull, notices that the roadsign to Malmedy and St. Vith has been twisted. He reaches for his "forty-five" (a .45 ACP Colt M1911A1) holstered by his side and... see yourselves.

Rzekomi żandarmi to nikt inny jak przebrani za Amerykanów m.in. niemieccy spadochroniarze SS Otto Skorzenego. W ramach kontrofensywy w Ardenach, która rozpoczęła się 16 grudnia 1944, działali oni na tyłach Amerykanów, powodując dezinformację i chaos (byłą to tzw. operacja „Gryf” - niem. "Unternehmen Greif"). Aby ich zdemaskować (sabotażyści doskonale znali angielski, a niektórzy mówili nawet bez akcentu), Amerykanie przepytywali podejrzanych żołnierzy o fakty, które znać mógł tylko prawdziwy chłopak zza Oceanu, jak np. statystyki ligii baseballowej czy imiona siostrzeńców Kaczora Donalda. W przypadku schwytania w amerykańskim mundurze, Niemcom groziła rozstrzelanie, więc ludzie Skorzenego nosili pod spodem swój własny mundur.

The supposed MPs were no one but, among others, the SS paratroopers of Otto Skorzeny, dressed up like Americans. According to the plan of the counteroffensive in the Ardennes that started on 16th December, 1944, they operated behind the American lines, causing disinformation and chaos (it was the so called operation „Griffin” - "Unternehmen Greif"). To unmask them (the saboteurs spoke perfect English and some of them had almost no foreign accent), the Americans interrogated suspicious-looking soldiers, asking about details that only a true Yank would be familiar with, such as the statistics of the baseball league or names of the Donald Duck’s nephews. When captured in US uniforms, Germans had to face firing squad, so Skorzeny's men wore their own uniforms underneath.

Ale dosyć o spadochroniarzach! Scena z żandarmami przypomniała mi o słynnych zdjęciach zrobionych podczas ofensywy, ukazujących żołnierzy „Kampfgruppe Peiper” (Grupy Bojowej SS-Obersturmbannführera Joachima Peipera, a dokładniej 1 Dywizji Pancernej SS Leibstandarte Adolf Hitler) koło widocznych w filmie drogowskazów do St. Vith i Malmedy, niewykluczone, że już wcześniej przekręconych w celu wprowadzania w błąd Amerykanów, zwłaszcza tych nieznających terenu. Żołnierze siedzą nad mapami w charakterystycznym pojeździe amfibijnym - Schwimmwagenie (VW typ 166), jeszcze pełni nadziei na powodzenie kontrofensywy i wygraną w bitwie o Ardeny. Oczywiście nie są przebrani za Amerykanów (udawanie ich należało do spadochroniarzy Skorzenego), noszą regularne mundury, standardowe dla formacji.

Enough about the paratroopers! The scene with the MPs reminded of one of the famous photographs taken during the offensive, showing soldiers of the Kampfgruppe Peiper (a battle group of SS-Obersturmbannführer Joachim Peiper and to be more specific - the 1st SS-Panzer Division Leibstandarte Adolf Hitler) near the roadsigns to St. Vith and Malmedy, visisble in the movie, possibly already twisted in order to mislead the Americans, especially those who didn't know the terrain. The troops debate over the maps in a characteristic amphibious vehicle - the Schwimmwagen (VW Type 166), still full of hope of the a successful offensive and victory in the battle of the Bulge. Of course, they are not dressed up as Americans (that was the role of Skorzeny's paratroopers), they wear regular uniforms, standard for their formation.

Istnieje też zdjęcie, wykonane prawdopodobnie w tym samym miejscu, ukazujące innego oficera SS oraz uszkodzone drogowskazy do St. Vith i Malmedy. Druga miejscowość zasłynęła jako miejsce rzezi wziętych do niewoli Amerykanów i belgijskich cywilów, co jest również zaznaczone w "Wojnie Harta" w uproszczony sposób - w wyniku nieudanej ucieczki jeepem, Hart wpada do okopu pełnego zamarzniętych ciał żołnierzy.

There is also another picture, taken probably in the same place, showing a different SS officer and damaged roadsigns to St. Vith and Malmedy. The latter became infamous as a place of the massacre of American POWs and Belgian civilians. This is also mentioned in "Hart's War" in a simplified way - right after his failed escape in a jeep, Hart falls into a trench full of G.I.'s frozen corpses. 

Kilkadziesiąt sekund. Tyle trwa opisana scena. Ujęcie przekręconego drogowskazu to dosłownie chwila.  Niby nic wielkiego, ale na tym polega magia kina, które podsuwa nam obrazy, by ruszyć w naszych głowach strumień świadomości – strumień skojarzeń i wspomnień - kina, które staje się takim właśnie drogowskazem - do łączenia historii, odkrywania ich na nowo. A sam film nabiera wówczas jeszcze większej wartości edukacyjnej. 

A couple of dozens of seconds. That's how long the scene takes. The shot of the twisted roadsigns takes a moment. Nothing special at first, but that’s the magic of the cinema that provides us with pictures to initiate a stream of consciousness in our heads –a stream of assocations and memories - the cinema that becomes a kind of a roadsign - to make us connect the stories and discover them again. And the movie itself becomes even more valuable in terms of education it provides. 

Skrzyżowanie z drogowskazami - gdzieś w Ardenach, gdzieś na filmowej taśmie "Wojny Harta". Oto moje filmowo-historyczne wspomnienie, z 16 grudnia A.D. 2014.

A crossroad with roadsigns - somewhere in the Ardennes, somewhere on the tape of "Hart's War". This is my cinematic-historical memory, dated 16 December, A.D. 2014.